Ал неге аспан көгілдір? Ауа – мөлдір ғой? «мөлдір» деген не?
«Мөлдір», барлық дүние еркін ол арқылы өтетінін мағына етеді. Ал бұл тап өзі мүлдем де олай емес.
Егер ауа мүлдем мөлдір болса, онда аспан қара болатын еді:онда біз ол арқылы, ауа біткен жерде басталатын, қара ғарыш кеңістігін көретін едік. Бірақ аспан тек түнде ғана қара болады. Күндіз, күннін көзі сәулесін төгіп тұрғанда, ол көк (әрине, егер күн ашық болса). Ол неден?
Бұл жерде Басейный көшесінің ұмытшақ туралы өлеңді еске салатын нағыз үақыт келді. Есінде ме, қалай «жүріп бара жатып, бас кимнің орнына, ол табаны кигенін» және «пиманың орнына аяғының басына ол кигені қолғапты»? Ия, керемет, өте қызықты өлеңді Маршак ойлап шығарған. Өмірде де осындай ұмытшақ адамдар болады. Ол болып қалады, егер адам көп көңілі бөлінсе, біреуін жасап, сол кезде басқа бірдеме туралы ойласа. Бірақ ұмытшақ тек қана адамдар болмайды, бөлшектер де ұмытшақ болады. Мысалы, фотондар.
Фотондар тік жүруді артық көреді. Сөзсіз сен жарықтың түскен тік сәулесін көрген боларсын, мысалы терезеден бөлменнің еденіне. Бірақ, сен қалайда жарық сәулесінің тіке жолдан ауытқып кеткенін де көрген шығарсын. Сондықтан, суы бар стаканға салынған қасық, суға кірген жері, сынық болып көрінеді. Жарық өз бағытын, ауадан суға кіргенде өзгертеді. Қасық тұтас болса да, сынық болып көрінеді. Бұл алдамшы елес, деп аталады. Цирктағы көп сиқыршылар нанғыш жұртты таңғалдыру үшін, құлықпен жасалған алдамшы елесті пайдаланады.
Ауа –ол газ және ол ешқашан барлық жерде мүлдем бірдей болмайды. Ауа молекулалары әртүрлі жылдамдықпен жан жаққа ұшады, уақыт уақытпен кішкене ұйытқы, немесе керісінше кішкене сирексіту жасап. Ауа да басқа нәрсенің кесектері пайда болғандай. Бүл әрине, мүлдем кішкентай кесектер, бірақ Күннен ұшқан фотондардың барлығы жай оның қасыннан үшып кете алмайды. Қызыл және қызғылт-сары фотондар, андағы үлкен ұзыңдығы бар электромагниттік толқындар мұндай кішкене ұйытқыларды байқамай ұшып өтеді. Ал көгілдір мен көк фотондар –ол кішкене ұзындығы бар толқындар. Мынадай ұйытқы арқылы ұшып өтіп, олар оны іліп кетеді де қимыл бағытын өзгертеді. Міне ұмытшақ фотондар осылар болады. Олар жерге тік қозғалысынан көңіл аударып қалды да, басқа жаққа ауытқып кетті. Олар ауадан өткенде, бірнеше немесе көп рет кездейсоқ бұрыла алады. Біз әр көк фотон жайлы айта алмаймыз, дәл қай жақтан ол біздің көзімізге түседі деп. Міне қалай болады, барлық дүние бізге күн жағынан келеді, ал көк және көгілдір фотондар – лезде барлық жақтан, барлық аспаннан. Сондықтан бізге аспан көк болып көрінеді.
Демек, аспан көгілдір болу үшін, көк фотондары және ылғи қозғалыста болатын ауасы бар, Күннің сәулесі керек.
Айда болып келген астронавттар, Айда ауа жоқтығы себебінен, онда аспанның ылғи қара екенін өз көздерімен көрген.
